Pigułka informacyjna o osobach z niepełnosprawnością została przygotowana z myślą o społeczności akademickiej Uniwersytetu Bielsko-Bialskiego. Zawiera krótkie bloki informacyjne skierowane do wykładowców, pracowników i studentów.

Celem tego zestawienia jest dostarczenie aktualnej i syntetycznej wiedzy o osobach z niepełnosprawnością ruchową oraz zaproszenie do dialogu na temat dostępności.

Jak mówić o osobach z niepełnosprawnością ruchową?

Osoba z niepełnosprawnością ruchową, osoba z trudnościami w przemieszczaniu się, osoba na wózku, osoba poruszająca się o kuli, osoba z trudnościami w mobilności, osoba o szczególnych potrzebach.

Jakich określeń unikać?

Kaleki, kulawy, sprawny inaczej, chromy, inwalida.

Ważne: Jeżeli nie jesteś pewien jak zwracać się do konkretnej osoby, zapytaj ją.

Język wyraża Twoje nastawienie do danej osoby. Bądź uważny i empatyczny. Pamiętaj, że rozmawiasz z osobą lub mówisz o osobie, której tylko jedną z cech jest niepełnosprawność. Nadal jednak w człowieczeństwie i godności jesteście tacy sami – równi w prawach i obowiązkach jako ludzie.

Czy na naszej uczelni są osoby z niepełnosprawnością ruchową?

Oczywiście. Osoby takie mogą poruszać się o kuli, na wózku, przemieszczać się bez pomocy ortopedycznych lecz z pewnymi trudnościami (np. chwiejny krok). Mogą mieć problemy np. tylko z górnymi kończynami albo tylko z dolnymi. Osoby takie mogą zmagać się pewnymi problemami od urodzenia jak np. osoby z mózgowym porażeniem dziecięcym, albo stać się osobą z niepełnosprawnością w dowolnym momencie życia np. w wyniku wypadku, z powodu nowotworu lub choroby autoimmunologicznej.

Jak widzisz, osoby z tej grupy mogą się od siebie bardzo różnić i mieć różne potrzeby.

Mocne strony studentów z niepełnosprawnością ruchową

Każda osoba z niepełnosprawnością ruchową jest inna. Trudno więc wyodrębnić cechy charakterystyczne tej grupy.

Osoby z trudnościami w przemieszczaniu się docierają umysłem, duchem, wyobraźnią, psychiką, słowem, gdzie nie mogą dotrzeć ciałem. Dlatego mają szansę rozwinąć swoje umiejętności na kierunkach humanistycznych np. filologia, filozofia, psychologia, administracja, dziennikarstwo, ale także ścisłych jak fizyka, matematyka czy informatyka.

Jest także spora grupa osób z niepełnosprawnościami, która uprawia sport i osiąga bardzo dobre wyniki w swoich dyscyplinach, np. koszykówka na wózkach, szermierka, handbike, kajakarstwo, boccia, ampfutball, pływanie, lekkoatletyka.

Pozytywne przepracowanie doświadczenia własnej niepełnosprawności fizycznej może pomóc stać się bardziej empatycznym i mieć oczy otwarte na inne osoby wymagające wsparcia, dostrzegać bariery, które należałoby znieść.

Niepełnosprawność ruchowa jest przeważnie widoczna, co powoduje, że inne osoby przebywające w otoczeniu takiej osoby, uczą się empatii i budowania bardziej inkluzyjnego otoczenia.

Na jakie bariery architektoniczne napotykają osoby z niepełnosprawnością ruchową?

• Bariera w postaci schodów bez zapewnionych poręczy na całej ich długości i na dwóch wysokościach,
• za wysokie progi, nieobniżone krawężniki,
• brak windy lub winda zajęta przez osoby pełnosprawne,
• podwyższone katedry i niezapewniony podjazd do katedry,
• brak pochylni lub pochylnia o zbyt dużym nachyleniu i bez spocznika,
• nierówna nawierzchnia, dziury, przesuwające się wycieraczki,
• brak odpowiednio dostosowanych toalet lub dostępu do nich (np. problem z manewrowaniem wózkiem w toalecie, chwiejne pochwyty lub ich brak, lustro zbyt wysoko lub za nisko, brak haczyków na ubrania),
• zastawione lub zajęte niebieskie koperty, zalegający śnieg na niebieskich kopertach, nieodpowiednio wytyczone koperty,
• trudności w skorzystaniu z wejść do budynku (ciężko otwierające się drzwi, trudno dostępna klamka, drzwi obrotowe wymuszające presję pośpiechu przy wchodzeniu do budynku),
• zastawione ciągi komunikacyjne lub przestrzenie manewrowe koszami na śmieci, szczotkami do sprzątania, „potykaczami”, wystającymi elementami, meblami,
• brak wystarczającej ilości miejsc do odpoczynku, brak krzeseł z podłokietnikami,
• zbyt wysokie lady w miejscach obsługi,
• zbyt niskie blaty od biurka dla osoby korzystającej z wózka elektrycznego,
• brak wytyczonych miejsc na auli wraz z pulpitem dla osoby na wózku,
• trudności w samodzielnym notowaniu np. związana w niepełnosprawnością rąk,
• zbyt krótkie przerwy,
• trudności w samodzielnym skorzystaniu z włączników od świateł i panelów sterujących np. ogrzewaniem.

Co może być trudne dla otoczenia osoby z niepełnosprawnością ruchową?

Choć osoby z niepełnosprawnością ruchową nie tworzą jednorodnej grupy, to jednak można zauważyć pewne trudności, które występują, gdy zderza się ze sobą świat osób z niepełnosprawnością ruchową i bez niepełnosprawności. Są to:

• Zmęczenie fizyczne i psychiczne opiekunów osób z niepełnosprawnością wynikające z zajmowania się pokonywaniem codziennych barier architektonicznych (np. załadowywanie wózka, pchanie wózka, wynajdywanie alternatywnych ścieżek dostępu do budynku, podtrzymywanie, dźwiganie),
• osoba wspierająca osobę z niepełnosprawnością narażona jest tak jak i ona na dyskryminację,
• poczucie wyalienowania – osoby z dalszego otoczenia nie inicjują kontaktu z osobą z niepełnosprawnością ruchową, jeżeli jest przy niej jej opiekun/asystent, co powoduje wykluczenie z grupy rówieśniczej,
• osoby z niepełnosprawnością ruchową mają bardzo utrudniony dostęp do niezależnego życia. Pomimo osiągnięcia pełnoletności, mogą nadal zamieszkiwać z rodzicami i nie mieć perspektyw na usamodzielnienie się, znalezienie pracy czy założenie własnej rodziny. Pełnosprawni studenci poruszają się w innym świecie i możliwościach - mogą mieć kłopot ze zrozumieniem problemów osoby z niepełnosprawnością.
• Osoby z niepełnosprawnością w wielu czynnościach bywają wyręczane i traktowane infantylnie przez swoich opiekunów faktycznych (np. kogoś z rodziny). Choć z jednej strony chcą być traktowane jak dorosłe, to jednak nie mogą wyrwać się z układu zależności materialno-bytowej od rodziców.
• Osoby z niepełnosprawnością mogą liczyć na różne środki finansowe z tego tytułu, że posiadają niepełnosprawność – to może budzić uczucie niesprawiedliwości u osób bez niepełnosprawności.

Co może pomóc w studiowaniu osobie z niepełnosprawnością ruchową?

• Możliwość wydłużenia czasu na przygotowanie obszernych prac/działań,
• Organizacja zajęć w jednym budynku,
• Organizacja na uczelni pokoju odpoczynku,
• Udzielenie wsparcia w nawiązywaniu kontaktów z innymi studentami (tutoring rówieśniczy),
• Wsparcie asystenta studenta z niepełnosprawnością,
• Informowanie o możliwości wsparcia psychologicznego na uczelni,
• Umożliwienie notowania w wybrany przez siebie sposób (np. na laptopie, za pomocą dyktafonu, z pomocą asystenta),
• umożliwienie zdawania egzaminu w innej formie np. z uwagi na trudności w pisaniu odręcznym,
• inicjowanie działań służących integracji wewnątrz grupy studenckiej, praca w grupach,
• oferowanie wsparcia przy otwieraniu drzwi, pomocy w przemieszczaniu się pomiędzy budynkami uczelni,
• oferowanie możliwości zrealizowania zajęć z w-f w zmienionej formie np. gra w boccia, gra w szachy,
• korzystanie z windy lub toalety dla osób z niepełnosprawnością tylko wtedy, gdy jest to konieczne, niezajmowanie gdy nie jest konieczne.

Osoba z niepełnosprawnością ruchową a toaleta

Czasem o osobach z niepełnosprawnościami mówi się, że są osobami o specjalnych potrzebach. Czy jednak zaspokajanie tak podstawowej potrzeby jak skorzystanie z toalety jest potrzebą szczególną? Z pewnością jest czymś wspólnym dla każdego człowieka.

Dlatego jest tak ważne, żeby każdy element w toalecie dla osoby z niepełnosprawnością został odpowiednio zaprojektowany. Chodzi o to, by móc z niej skorzystać samodzielnie i w sposób godny.

Osoby z niepełnosprawnością fizyczną mogą wstać lub zsunąć się z wózka i przenieść się na toaletę przodem lub bokiem – pochwyty służą do tego, żeby się przytrzymać w momencie przesiadania na miskę ustępową.

Deska sedesowa nie powinna być wycięta, bo wówczas zahacza się o nią elementami odzieży.

Należy zapewnić dostęp do takich urządzeń jak spłuczka, podajnik z papierem, mydło czy suszarka w obszarze zasięgu dłoni. Zdarzają się sytuację, że podajnik na mydło jest tak daleko, że osoba z niepełnosprawnością musiałaby mieć ręce długie na dwa metry, żeby dosięgnąć do podajnika z poziomu wózka.

Ważnym elementem toalety jest bezpieczeństwo. Posadzka nie może być śliska, bo to powoduje większe ryzyko upadku. W toalecie powinien zostać zainstalowany system przyzywania pomocy. Osoba, która upadnie na podłogę, powinna mieć możliwość wezwania pomocy nawet z poziomu podłogi.

Część osób z niepełnosprawnością korzysta z pieluchomajtek. Dla tej grupy osób powinno zostać zapewnione odpowiednie stanowisko do przewijania, gdyż tą czynność trzeba wykonać na leżąco. Z pewnością żadna osoba z niepełnosprawnością nie chciałaby być przewijana na podłodze.

W toalecie powinno zostać zamontowane stanowisko do czynności sanitarnych (komfortka), które zagwarantuje prywatność, godność i higienę osobie z niepełnosprawnością.

Kilka słów do osób z niepełnosprawnością ruchową

Twoja obecność na uczelni oznacza, że chcesz się rozwijać oraz zdobywać wiedzę. Mamy nadzieję, że uczelnia dostarczy Ci odpowiednich wyzwań rozwojowych. Jeżeli jest coś, co możemy zrobić, aby wyrównać Twoje szanse w dostępie do edukacji, to proszę powiedz nam o tym. Ty sam najlepiej wiesz, czego potrzebujesz i co może Ci pomóc, a co Ci utrudnia studiowanie.

Wymagania, które stawia przed Tobą uczelnia są takie same jak dla innych studentów. Czasem osoby bez niepełnosprawności nie wiedzą jak zagadać, zaoferować pomoc, co powiedzieć, żeby nie urazić.

Zachęcam Cię do bycia samorzecznikiem w swojej sprawie. Tłumacz, zachęcaj do rozmowy i dbaj o swoje prawa. Jeżeli czujesz, że Twoje prawa nie są respektowane lub natrafiasz na bariery architektoniczne lub inne na uczelni, możesz w każdej chwili porozmawiać z nami o tym lub poprosić o reakcję w swojej sprawie.

Podsumowanie

Wiedza o osobach z niepełnosprawnością może zmniejszyć poziom niepokoju, a czasem także zapobiec różnym formom dyskryminacji skierowanej przeciwko osobom z niepełnosprawnością.

Pamiętaj! Nie krytykuj, nie oceniaj, staraj się zrozumieć. Bądź życzliwy. Szanuj własne granice i innych.

Twoje zachowanie może mieć wpływ na kondycję psychiczną osoby z niepełnosprawnością ruchową.

Studencie z niepełnosprawnością ruchową – zawsze możesz porozmawiać z nami o tym, co jest dla Ciebie trudne.

Studencie/pracowniku – jeżeli chcesz o coś dopytać w związku z osobą z niepełnosprawnością, zapraszamy do kontaktu.

Informacje o materiale

Opracowano na podstawie materiałów ze szkolenia przeprowadzonego przez Sławomira Rzepeckiego:

Osoby z niepełnosprawnością ruchu w uczelni - komunikacja, współpraca i prowadzenie zajęć (Szkoła dostępności FRONI 12 grudnia 2024)

Oprac. mgr Kamila Wierzbicka, dnia 03.07.2025

Przydatne linki

1. https://cewis.uw.edu.pl/dzial/wiedza/osoba-z-niepelnosprawnoscia-ruchowa/

Kontakt

Konsultantka merytoryczna ds. dostępności na Uniwersytecie Bielsko-Bialskim

mgr Kamila Wierzbicka

Willowa 2, bud. B, pok. 34

43-309 Bielsko-Biała

tel. 33 8279 368

e-mail: kwierzbicka@ubb.edu.pl

poniedziałek-piątek: 7:45-15:45

_________________________________________________________________________

Kontakt do psycholog na UBB:

mgr Magdalena Horecka – Kuszmar

bud. L, pok. 014.

e-mail: mhorecka@ubb.edu.pl

tel. 33 82 79 436                                                                                             

wtorek: 9:00 – 14:00

środa: 9:00 – 16:00

Kontakt do psychologa na UBB